ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมจีน

ปัจจุบัน แม้ “ระบบการสอบคัดเลือกข้าราชการแบบเคอจี่ว์” จะถูกยกเลิกมากว่า 100 ปีแล้ว แต่ระบบการสอบซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในองคาพยพของสังคมจีนสมัยโบราณนี้ก็ยังคงมีอิทธิพลและส่งผลกระทบต่อสังคมอย่างกว้างขวาง จนกลายเป็นกรณีศึกษาในวงวิชาการ นักวิชาการบางกลุ่มมองว่า การสอบเข้ารับราชการแบบเคอจี่ว์ เป็นต้นแบบของระบบการคัดเลือกบุคคลที่ใช้กันในปัจจุบัน

เคอจี่ว์ (科舉) หรือที่คนทั่วไปนิยมเรียกกันว่า “การสอบจอหงวน” (考狀元) คือการทดสอบความรู้ความสามารถด้วยการแข่งขันเพื่อคัดเลือกบัณฑิตชั้นยอดเข้าสู่ระบบราชการและแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งขุนนางโดยจักรพรรดิ แม้ว่าทุกวันนี้ระบบการสอบดังกล่าวจะถูกยกเลิกไปแล้ว แต่ก็ยังคงถือเป็นระบบการคัดเลือกเพื่อบรรจุบุคคลเข้ารับราชการที่สำคัญและหยั่งรากลึกในสังคมจีนมาอย่างยาวนาน

เฉินหยวนหยวน (陈圆圆 ค.ศ.1623 - 1689 หรือ 1695) เดิมแซ่สิง (邢) ชื่อหยวน (沅) เกิดในตระกูลพ่อค้าหาบเร่อยู่ที่เมืองอู่จิ้น (武进 ปัจจุบันคือ เมืองฉางโจว 常州 ในมณฑลเจียงซู) ได้รับการเลี้ยงดูจากน้าเขย จึงเปลี่ยนไปใช้แซ่ “เฉิน” (陈) ตามน้าเขย นับเป็นสตรีผู้มีความงดงามเพียบพร้อมไปด้วยความสามารถทั้งด้านการเขียนพู่กัน หมากรุก วาดรูปและพิณโบราณ

ช่วงเวลาคาบเกี่ยวระหว่างราชวงศ์หมิงและราชวงศ์ชิง อู๋ซานกุ้ย แม่ทัพหนุ่มแห่งราชสำนักหมิง ได้กลายเป็นบุคคลที่มีชื่อเสียงโด่งดังไปทั่วราชอาณาจักร ด้วยการร่วมมือกับทหารชิงเปิดด่านซานไห่กวน ซึ่งตนทำหน้าที่เป็นผู้เฝ้าด่านอยู่ ส่งผลให้ทหารชิงสามารถยึดนครปักกิ่ง ปิดฉากราชวงศ์หมิงและสถาปนาราชวงศ์ชิงขึ้นในเวลาต่อมา แต่เมื่อผ่านไปอีก 30 ปี อู๋ซานกุ้ยกลับก่อกบฏต่อราชวงศ์ชิงขึ้นอีกครั้ง โดยยึดครองดินแดนฝั่งตะวันตกเฉียงใต้ของจีน คือบริเวณมณฑลยูนนานในปัจจุบัน

นับแต่สมัยราชวงศ์ฉินเป็นต้นมา ชาวจีนจงหยวน มักอ้างเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ “จวงเฉียวรู่เตียน” เพื่อถือสิทธิ์ครอบครองดินแดนยูนนาน ทว่าในทางภูมิศาสตร์ ดินแดนยูนนานอยู่ห่างจงหยวนมาก จักรพรรดิจึงมิอาจปกครองโดยใช้อำนาจเบ็ดเสร็จได้ อีกทั้งมีอาณาจักรน่านเจ้า ซึ่งเคยแผ่อิทธิพลไปถึงภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในปัจจุบัน ผงาดขึ้นเป็นรัฐอิสระทรงพลังในอาณาบริเวณนี้ในสมัยราชวงศ์ถัง

ญี่ปุ่นเป็นชาติหนึ่งที่รับวัฒนธรรมจากจีนมาช้านาน นับตั้งแต่สมัยราชวงศ์สุย (隋 ค.ศ. 581 - 619) ของจีนเป็นอย่างน้อย วัฒนธรรมจีนได้กลายเป็นรากฐานของวัฒนธรรมญี่ปุ่นในหลายด้าน รวมถึงสิ่งซึ่งเป็นเอกลักษณ์อันโดดเด่นของญี่ปุ่นอย่างตำนานภูตผีปีศาจและสิ่งมีชีวิตพิสดาร ซึ่งวัฒนธรรมจีนก็สามารถแทรกซึมเข้าไปได้อย่างแนบเนียน ภูตผีปีศาจของจีนจำนวนหนึ่งจึงเข้าไปโลดแล่นในปกรณัมภูตผีปีศาจของญี่ปุ่นด้วย

ในยุทธจักรอันกว้างใหญ่ ซึ่งเปี่ยมด้วยบรรดาจอมยุทธ์และวิทยายุทธ์สุดพิสดารนั้น “กระบี่หกชีพจร” (六脈神劍) และ“ดรรชนีเอกสุริยัน” (一陽指) ถือว่าเป็นสองยอดกระบวนท่าของตระกูลต้วน (段氏) แห่งอาณาจักรต้าหลี่ (大理國 ค.ศ. 937 – 1094, 1096 - 1254)[1] ที่ยากจักหากระบวนท่าใดทัดเทียม

เทศกาลกินเจคืออะไร? เหตุใดจึงนิยมในประเทศไทย? แล้วประเทศจีนมีการกินเจหรือไม่? เชื่อว่าคำถามเหล่านี้คงจะปรากฏขึ้นในความคิดของผู้อ่านหลายท่านเมื่อถึงเทศกาลกินเจประจำทุกปี วันนี้อาศรมสยามฯ จะมาไขข้อสงสัยเหล่านี้ให้แก่ทุกท่านเอง

หากกล่าวถึงการว่าราชการหลังม่านในช่วงปลายราชวงศ์ชิง ผู้อ่านทั่วไปมักนึกถึงพระนางซูสีไทเฮา ทว่ายังมีขัตติยนารีอีกหนึ่งพระองค์ที่ว่าราชการเคียงบ่าเคียงไหล่พระนางซูสีไทเฮาเป็นระยะเวลาสองทศวรรษ นั่นคือสมเด็จพระพันปีหลวงฉืออัน หรือพระนางซูอันไทเฮา ฮองเฮาในจักรพรรดิเสียนเฟิงแม้เรื่องราวชีวิตของพระนางจะมิได้เป็นที่กล่าวขานของชนรุ่นหลังเฉกเช่นพระนางซูสีก็ตาม