สุดยอดงานนิพนธ์จีน

เรื่องโดย ประจิตร ป้อมอรินทร์


 

——ประเทศจีนมีงานนิพนธ์อันทรงคุณค่าเกิดขึ้นมากมายตลอดระยะเวลาหลายพันปี งานนิพนธ์เหล่านี้ถ่ายทอดความรู้และความรู้สึกนึกคิดอันลึกซึ้งอย่างต่อเนื่อง ผู้นิพนธ์บางท่านทุ่มแทแรงกายแรงใจเพื่อสร้างผลงานให้เป็นที่ประจักษ์ มาดูกันว่าในบรรดางานนิพนธ์หลากหลายประเภทนั้น มีผลงานชิ้นใดที่ถือเป็น ‘สุดยอดงานนิพนธ์จีน’ บ้าง

 

1. คัมภีร์รวมบทกวีที่เก่าแก่ที่สุดของจีน: คัมภีร์ซือจิง

คัมภีร์ซือจิง

——‘คัมภีร์ซือจิง’ 《詩經》เป็นคัมภีร์รวมบทกวีที่เก่าแก่ที่สุดของจีน รวบรวมผลงานตั้งแต่สมัยราชวงศ์โจวตะวันตก (西周 1046-771 ปีก่อนคริสต์ศักราช) จนถึงกลางยุคชุนชิว (春秋 770-476 ปีก่อนคริสต์ศักราช) สะท้อนภาพสังคมจีนในช่วงเวลา 500 ปีตั้งแต่ต้นราชวงศ์โจวจนถึงปลายราชวงศ์โจว ไม่ปรากฏหลักฐานชัดเจนว่าใครเป็นผู้แต่งคัมภีร์ซือจิง เดิมคัมภีร์เล่มนี้มีชื่อว่า ‘ซือ’ 《詩》 หมายถึงบทกวี และ ‘ซือซันป่าย’ 《詩三百》หมายถึงกวี 300 บท

——เนื้อหาของคัมภีร์ซือจิงค่อนข้างหลากหลาย ส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับสภาพสังคมทั่วไปในสมัยราชวงศ์โจว เช่น สงคราม การทำงาน ประเพณี ความรัก การแต่งงาน การเซ่นไหว้ หรือแม้กระทั่งเรื่องภูมิประเทศ พืช และสัตว์

——ต้นฉบับคัมภีร์ซือจิงหลงเหลือเป็นมรดกตกทอดในปัจจุบันทั้งหมด 311 บท เป็นบทกวี 305 บท และส่วนที่ไม่ใช่บทกวี 6 บท แบ่งเป็น 3 ส่วนหลัก ได้แก่

  1. เฟิง’《風》ถือเป็นหัวใจสำคัญของคัมภีร์ซือจิง เนื้อหาเกี่ยวกับเพลงพื้นบ้าน มีบทกวีทั้งหมด 160 บท ซึ่งรวบรวมมาจากกว่า 15 พื้นที่โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแถบลุ่มแม่น้ำฮวงโห (黃河) ปัจจุบันเป็นพื้นที่ของมณฑลส่านซี (陝西) ซานซี (山西) ซานตง (山東) เหอหนาน (河南) เหอเป่ย (河北) ฯลฯ
  2. หย่า’《雅》เนื้อหาเกี่ยวกับบทเพลงในราชสำนัก มีบทกวีทั้งหมด 105 บท ผู้ประพันธ์โดยมากเป็นชนชั้นสูง
  3. ซ่ง’《頌》เนื้อหาเกี่ยวกับการเซ่นไหว้และสดุดีบุคคลสำคัญ มีบทกวีสำหรับเซ่นไหว้ทั้งหมด 40 บท

 

2. งานเขียนเกี่ยวกับการทหารที่เก่าแก่ที่สุดของจีน: ตำราพิชัยสงครามซุนจื่อ

ตำราพิชัยสงครามซุนจื่อ

——‘ตำราพิชัยสงครามซุนจื่อ’ 《孫子兵法》หรือที่คนไทยรู้จักในชื่อ ‘ตำราพิชัยสงครามซุนวู’ เป็นงานเขียนเกี่ยวกับการทหารที่เก่าแก่ที่สุดของจีนและของโลก ตำรายุทธศาสตร์การทหารเล่มนี้เขียนขึ้นโดยซุนอู่ (孫武) หรือซุนจื่อ (孫子) นักการทหารคนสำคัญสมัยชุนชิว ถือเป็นตำราพิชัยสงครามที่ทรงอิทธิพลเล่มหนึ่งของประเทศจีน และได้รับการยกย่องอย่างสูงมาทุกยุคสมัย ส่งผลกระทบอย่างมากต่อแนวคิดด้านต่างๆ ทั้งในโลกตะวันออกและโลกตะวันตก ได้รับการแปลเป็นภาษาต่างๆ ทั่วโลก

——‘ตำราพิชัยสงครามซุนจื่อ’ มีทั้งหมด 13 บท 6,075 ตัวอักษร เนื้อหาเกี่ยวข้องกับยุทธวิธีทำศึกสงคราม ทั้งการวางแผนการรบ การเดินทัพ การโจมตีข้าศึก การใช้กลยุทธ์ ลักษณะภูมิประเทศ การใช้สายลับ ฯลฯ

 

3. พจนานุกรมจีนเล่มแรก: พจนานุกรมซัวเหวินเจี่ยจื้อ

พจนานุกรมซัวเหวินเจี่ยจื้อ

——‘พจนานุกรมซัวเหวินเจี่ยจื้อ’ 《說文解字》เป็นพจนานุกรมจีนเล่มแรก และถือเป็นหนึ่งในพจนานุกรมที่เก่าแก่ที่สุดของโลก เขียนโดยสวี่เซิ้น (许慎 ราวค.ศ. 58-147) ในสมัยราชวงศ์ฮั่น (漢 202 ปีก่อนคริสต์ศักราช-ค.ศ. 220) ‘ซัวเหวินเจี่ยจื้อ’ หมายถึง วิเคราะห์ลายสืออธิบายตัวอักษร เรียกย่อๆ ว่า ‘พจนานุกรมซัวเหวิน’ 《說文》 เป็นหนังสือเล่มแรกที่วิเคราะห์ตัวอักษรจีนอย่างเป็นระบบ มีตัวอักษรสำหรับสืบค้นทั้งสิ้น 10,516 ตัว โดยเรียงตามหมวดนำอักษรจีน (部首)

 

4. พจนานุกรมที่ประมวลตัวอักษรจีนไว้มากที่สุดเล่มหนึ่ง: พจนานุกรมคังซี

พจนานุกรมคังซี

——‘พจนานุกรมคังซี’ 《康熙字典》เป็นพจนานุกรมที่ประมวลตัวอักษรจีนไว้มากที่สุดเล่มหนึ่ง เก็บบันทึกอักษรทั้งหมด 47,035 ตัว จัดทำโดยขุนนาง 28 คน มีจางอวี้ซู (張玉書 ค.ศ. 1642-1711) และเฉินถิงจิ้ง (陳廷敬 ค.ศ. 1639-1712) คอยอำนวยการให้เป็นไปตามพระประสงค์ของจักรพรรดิคังซี (康熙帝 ค.ศ. 1654-1722) จึงเรียกพจนานุกรมเล่มนี้ว่า ‘พจนานุกรมคังซี’

——ผู้เขียนใช้หนังสือ ‘อภิธานศัพท์’ 《字彙》 และ ‘บันทึกอักษรมาตรฐาน’ 《正字通》 เป็นหลักในการปรับปรุงเพิ่มเติม ได้รับการแก้ไขมาหลายครั้งจนถึงปัจจุบัน ฉบับดั้งเดิมใช้เวลาจัดทำนาน 6 ปี ตั้งแต่ ค.ศ. 1710-1716 ปัจจุบันมีอายุกว่า 300 ปี

 

5. พจนานุกรมภาษาถิ่นเล่มแรกของจีน: พจนานุกรมฟางเหยียน

พจนานุกรมฟางเหยียน

——‘พจนานุกรมฟางเหยียน’ 《方言》เป็นพจนานุกรมภาษาถิ่นเล่มแรกของจีน มีชื่อเต็มว่า 《輶軒使者絕代語釋別國方言》เขียนโดยหยางสง (揚雄 53 ปีก่อนคริสต์ศักราช-ค.ศ. 18) ขุนนางและนักการศึกษาสมัยราชวงศ์ฮั่นตะวันตก (西漢 202 ปีก่อนคริสต์ศักราช-ค.ศ. 8)

——พจนานุกรมเล่มนี้ได้รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับภาษาถิ่นในสมัยราชวงศ์โจว (周 1046-256 ปีก่อนคริสต์ศักราช) โดยเก็บคำในภาษาถิ่นต่างๆ ที่มีความหมายเหมือนกันมารวมกัน แล้วอธิบายด้วยคำที่ใช้กันทั่วไป ทั้งนี้มีการนำข้อมูลบางส่วนจากคัมภีร์เล่มอื่น เช่น ‘เลี่ยจื่อ’ 《列子》 ‘จวงจื่อ’ 《莊子》และ ‘หลี่ว์ซื่อชุนชิว’ 《呂氏春秋》 มาปรับปรุงเพิ่มเติม ปัจจุบันแบ่งเป็น 13 ฉบับ มีตัวอักษรประมาณ 11,900 ตัว

——ในช่วงก่อนสมัยราชวงศ์ฉิน (秦221-207 ปีก่อนคริสต์ศักราช) ราชสำนักมักส่งขุนนางออกไปยังพื้นที่ต่างๆ เพื่อแสวงหาและรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับภาษาถิ่น แต่ภายหลังสงคราม ข้อมูลเหล่านี้ก็กระจัดกระจายและสูญหาย หยางสงใช้เวลารวบรวมและจัดระบบข้อมูลนานถึง 27 ปี กว่าจะจัดทำพจนานุกรมเล่มนี้เป็นผลสำเร็จ

 

6.วรรณกรรมอิงประวัติศาสตร์เรื่องยาวเล่มแรกของจีน: สามก๊ก

‘สามก๊ก’ หรือ ‘ซันกั๋วเหยี่ยนอี้’


——‘สามก๊ก’ หรือ ‘ซันกั๋วเหยี่ยนอี้’ 《三國演義》เป็นวรรณกรรมอิงประวัติศาสตร์เรื่องยาวเล่มแรกของจีน เขียนโดยหลัวกวั้นจง (羅貫中 ประมาณ ค.ศ. 1330-1400) ปราชญ์และนักประพันธ์ผู้ยิ่งใหญ่ในสมัยปลายราชวงศ์หยวนจนถึงต้นราชวงศ์หมิง

——เนื้อหาของ ‘สามก๊ก’ เกี่ยวกับการต่อสู้แย่งชิงอำนาจในช่วงปลายสมัยราชวงศ์ฮั่นของก๊กต่างๆ อันประกอบด้วยวุยก๊กหรือก๊กเว่ย (魏) นำโดยโจโฉหรือเฉาเชา (曹操) จ๊กก๊กหรือก๊กสู่ (蜀) นำโดยเล่าปี่หรือหลิวเป้ย (劉備) และง่อก๊กหรือก๊กอู๋ (吳) นำโดยซุนกวนหรือซุนเฉวียน (孫權)

——‘สามก๊ก’ เป็นหนึ่งในสี่สุดยอดวรรณกรรมจีน (四大名著) ร่วมกับ ‘ไซอิ๋ว’ (西遊記) ‘ซ้องกั๋ง’ หรือ ‘ร้อยแปดผู้กล้าแห่งเขาเหลียงซาน’ (水滸傳) และ ‘ความฝันในหอแดง’ (紅樓夢) สามก๊กยังได้รับการยกย่องว่าเป็นวรรณกรรมอิงประวัติศาสตร์ที่มีเนื้อเรื่องยอดเยี่ยม แฝงคติหรือแง่คิด รวมทั้งยุทธศาสตร์การทหารซึ่งสามารถนำมาปรับใช้กับการทำงาน การบริหาร หรือการดำเนินชีวิตประจำวันได้

 

7. ตำราไวยากรณ์จีนเล่มแรก: ตำราหม่าซื่อเหวินทง

ตำราหม่าซื่อเหวินทง

——‘ตำราหม่าซื่อเหวินทง’ 《馬氏文通》เป็นตำราไวยากรณ์จีนเล่มแรก เขียนโดยหม่าเจี้ยนจง (馬建忠 ค.ศ. 1845-1900) นักการศึกษาและนักการทูตปลายสมัยราชวงศ์ชิง ผู้เขียนศึกษาไวยากรณ์ของภาษาในประเทศตะวันตกพร้อมกับศึกษาภาษาจีนโบราณ จากนั้นแยกแยะเรียบเรียงไวยากรณ์จีนอย่างเป็นระบบ ถือเป็นการวางรากฐานไวยากรณ์จีนครั้งสำคัญ

——‘ตำราหม่าซื่อเหวินทง’ แบ่งเป็น 10 เล่ม เนื้อหาแบ่งคำจีนออกเป็น 9 ประเภท ได้แก่ คำนาม (名詞) คำสรรพนาม (代詞) คำกริยา (動詞) คำคุณศัพท์ (形容詞) คำวิเศษณ์ (副詞) คำบุพบท (介詞) คำสันธาน (連詞) คำช่วย (助詞) และคำอุทาน (嘆詞) นอกจากนี้ยังอธิบายปัญหาการใช้ไวยากรณ์ที่พบบ่อย และแฝงเนื้อหาวิชาแขนงต่างๆ ด้วย เช่น วรรณคดี ประวัติศาสตร์ ปรัชญา การเมือง เศรษฐกิจ สังคม ฯลฯ

 

8. นวนิยายภาษาจีนปัจจุบันเรื่องแรก: บันทึกประจำวันของคนบ้า

บันทึกประจำวันของคนบ้า

——‘บันทึกประจำวันของคนบ้า’ 《狂人日記》เป็นนวนิยายภาษาจีนปัจจุบัน[1]เรื่องแรก เขียนโดยหลู่ซวิ่น (魯迅 ค.ศ. 1881-1936) เมื่อ ค.ศ. 1918 จัดพิมพ์เป็นตอนๆ ลงในนิตยสารซินชิงเหนียน (新青年) รายเดือน ก่อนจะรวมเล่มตีพิมพ์ในเวลาต่อมา

——ผู้เขียนแทนตนเองเป็น ‘คนบ้า’ ที่เกิดความคลุ้มคลั่งกลัวว่าจะมีคนมาปองร้ายอยู่ตลอดเวลา ผู้คนเข้าใจว่าเขาเสียสติ จึงจับขังเอาไว้ ทำให้เขายิ่งบ้าหนักขึ้น

——หลู่ซวิ่นชี้ให้เห็นว่า คำสอนโบราณที่ถ่ายทอดสืบต่อกันมานาน ได้ก่อเกิดแบบแผนขึ้นในสังคมจีนซึ่งผู้คนต่างยึดติด จนทัศนคติเกิดการบิดเบือน โง่เง่า ทำร้ายตนเองและผู้อื่นโดยไม่รู้ตัว สุดท้ายก็ตกเป็นเหยื่อของสังคมอย่างไม่มีใครหนีรอด อันถือเป็นปัญหารากเหง้าของสังคมจีนในยุคสมัยนั้น

 

9. หนังสือเกษตรกรรมที่สมบูรณ์ที่สุดเล่มแรกของจีน: ตำราฉีหมินเย่าซู่

ตำราฉีหมินเย่าซู่

——‘ตำราฉีหมินเย่าซู่’ 《齊民要術》 เป็นหนังสือเกษตรกรรมที่สมบูรณ์ที่สุดเล่มแรกของจีนและของโลกด้วย เขียนโดยเจี่ยซือเสีย (贾思勰) ผู้เชี่ยวชาญด้านเกษตรกรรมสมัยราชวงศ์เว่ยเหนือ (北魏 ค.ศ. 386-534) มีทั้งหมด 10 ฉบับ 92 บท

——ตำราฉีหมินเย่าซู่รวบรวมข้อมูลการเกษตรหลากหลายด้าน เช่น เทคนิคเกษตรกรรม การแปรรูปอาหารเพื่อเก็บรักษา พืชและของป่า รวมทั้งความสัมพันธ์ระหว่างฤดูกาล สภาพอากาศ และทรัพยากรดิน นอกจากนี้ยังสะท้อนสภาพการเกษตรของจีนเมื่อกว่า 1,500 ปีก่อน เช่น เทคนิคการทำสวน การทำปศุสัตว์ การเลี้ยงไหม หรือแม้กระทั่งการปรุงอาหาร จนได้รับการขนานนามเป็น ‘สารานุกรมเกษตรกรรมจีนยุคโบราณ’

——งานประพันธ์เหล่านี้แสดงให้เห็นถึงความสามารถของบรรพชนจีนในอดีต ซึ่งต้องใช้ความอดทนในการเขียนหรือเรียบเรียงเนื้อหาจนสำเร็จออกเป็นรูปเล่ม ผลงานต่างๆ ถือเป็นการสร้างสรรค์อันเปี่ยมด้วยคุณค่าและองค์ความรู้ที่ได้สืบทอดมาจนยังปัจจุบัน

 


[1] ภาษาจีนปัจจุบัน (白話文) คือภาษาพูดที่ใช้กันทั่วไปผสมกับภาษาเขียน ตรงข้ามกับภาษาแบบเหวินเหยียนเหวิน (文言文) ซึ่งเป็นภาษาจีนโบราณผสมกับภาษาเขียน