分寸 ใช้อย่างไร
分寸 fēn cùn เป็นอีกหนึ่งคำนามประสมที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำวัน คำว่า 分 (fēn อัตราส่วน[1]) และ 寸 (cùn นิ้ว) ต่างมีความหมายเป็นหน่วยวัด เมื่อรวมกันจะสื่อความหมายถึงขอบเขตความเหมาะสมในการพูดหรือการกระทำ บ่งบอกลักษณะจำเพาะของแต่ละคนว่าเป็นบุคคลที่มีกิริยาวาจาสุภาพเรียบร้อย ถูกต้องตามกาลเทศะและมารยาททางสังคมหรือไม่
โครงสร้างวลีที่ใช้บ่อย คือนำ 有 (yǒu มี) หรือ 没有 (méi yǒu ไม่มี) วางหน้า 分寸 โดยจะสื่อความหมายแตกต่างกันดังตัวอย่างข้างล่างนี้
- 有分寸 yǒu fēn cùn หมายถึง ‘มีความพอเหมาะพอควร’ ‘รู้ขีดจำกัด หรือ รู้ (ขอบเขต) ความเหมาะสม’ ‘ถูกกาลเทศะ หรือรู้จักกาลเทศะ’ แสดงทักษะทางสังคมในด้านการสื่อสารและการมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น รวมถึงการแสดงออกของตัวเอง การรับรู้บริบทแวดล้อม และการปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ต่างๆ เช่น
- 王杰是外交官，说话有分寸。
Wáng jié shì wài jiāo guān, shuō huà yǒu fēn cùn.
หวางเจี๋ยเป็นนักการทูต รู้วิธีพูดอย่างถูกกาลเทศะ - 该怎么做，我相信你有分寸。
Gāi zěn me zuò, wǒ xiāng xìn nǐ yǒu fēn cùn.
ควรจะทำอย่างไร ฉันเชื่อว่าคุณรู้ขอบเขตความเหมาะสม - 爱美也该有分寸,切莫盲目医疗美容。
Ài měi yě gāi yǒu fēn cùn, qiè mò máng mù yī liáo měi róng.
รักสวยรักงามก็ควรรู้ขีดจำกัด อย่าทำศัลยกรรมเสริมความงามอย่างไม่ลืมหูลืมตา - 同事间开玩笑要有分寸，否则不利于团结。
Tóng shì jiān kāi wán xiào yào yǒu fēn cùn, fǒu zé bú lì yú tuán jié.
เพื่อนร่วมงานพูด(หรือทำอะไร)ล้อเล่นกันควรรู้ขอบเขต มิฉะนั้นจะส่งผลเสียต่อความสามัคคีได้
- 没有分寸 méi yǒu fēn cùn หรือ 没分寸 méi fēn cùn หมายถึง ‘ไม่รู้จักความพอเหมาะพอควร’ ‘ไม่รู้ขีดจำกัด หรือไม่รู้ (ขอบเขต) ความเหมาะสม’ ‘ไม่ถูกกาลเทศะ หรือไม่รู้จักกาลเทศะ’ แสดงลักษณะที่ขาดทักษะทางสังคมในด้านการสื่อสารและการมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่น รวมไปถึงการแสดงออกของตัวเอง การรับรู้บริบทแวดล้อม และการปรับตัวเข้ากับสถานการณ์ต่างๆ เช่น
- 小孩说话没分寸，请您原谅他吧！
Xiǎo hái shuō huà méi fēn cùn, qǐng nín yuán liàng tā ba!
เด็กน้อยพูดจาไม่รู้กาลเทศะ ท่านโปรดให้อภัยเขาเถอะ! - 年轻人做事没有分寸,不知轻重,不懂进退。
Nián qīng rén zuò shì méi yǒu fēn cùn, bù zhī qīng zhòng, bù dǒng jìn tuì.
วัยรุ่นทำงานไม่รู้จักความพอดี ไม่รู้จักแยกแยะความสำคัญ ไม่รู้จังหวะรุก-ถอย - 同事间开玩笑要是没有分寸就会不利于团结。
Tóng shì jiān kāi wán xiào yào shì méi yǒu fēn cùn jiù huì bú lìyú tuán jié.
เพื่อนร่วมงานพูด(หรือทำอะไร)ล้อเล่นกันถ้าไม่รู้ขอบเขตก็อาจส่งผลเสียต่อความสามัคคีได้
หากต้องการเน้นย้ำให้ผู้รับสารเข้าใจและตระหนักถึงความสำคัญ ให้เติมคำจำพวก 很 hěn，特别 tè bié，非常 fēi cháng ไว้หน้าโครงสร้างวลี 有分寸 yǒu fēn cùn หรือ没分寸 méi fēn cùn เช่น
很有分寸 hěn yǒu fēn cùn (วางตัว) เหมาะสมมาก
特别有分寸 tè bié yǒu fēn cùn (วางตัว) เหมาะสมเป็นพิเศษ
非常有分寸 fēi cháng yǒu fēn cùn (วางตัว) เหมาะสมอย่างยิ่ง
很没分寸 hěn méi fēn cùn (วางตัว) ไม่เหมาะสมมาก
特别没分寸 tè bié méi fēn cùn (วางตัว) ไม่เหมาะสมเป็นพิเศษ
非常没分寸 fēi cháng méi fēn cùn (วางตัว) ไม่เหมาะสมอย่างยิ่ง
- อีกหนึ่งคำกริยาที่นำมาวางหน้าคำว่า 分寸 fēn cùn ก็คือ 拿捏 ná niē
拿 ná หมายถึง ถือ หรือจับยึดไว้ในมือ 捏 niē หมายถึง หยิบ หรือเอานิ้วมือจับขึ้น 拿捏 จึงหมายถึงการควบคุม (สถานการณ์) หรือ การดำเนินการโดยพิจารณาและประเมินความเหมาะสมขององค์ประกอบต่างๆ โดยรวม
เมื่อ 拿捏 ประสมกับ 分寸เป็นกริยาวลี 拿捏分寸 ná niē fēn cùn จะใช้กับการพูดและการกระทำโดยเฉพาะ สื่อความหมายว่า ควบคุมการแสดงออกทางอารมณ์ คำพูด และการกระทำให้อยู่ในความพอดี เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ต้องการโดยไม่ให้เกิดความผิดพลาดหรือเกินเลย โดยส่วนใหญ่เน้นที่การกระทำที่เหมาะสมและพอดี ไม่มากหรือน้อยเกินไป เช่น การพูดในที่สาธารณะ ต้องรู้จักควบคุมคำพูดให้เหมาะสม
ประโยคตัวอย่าง
王杰说话很会拿捏分寸。
Wáng jié shuō huà hěn huì nǎ niē fēn cùn.
หวางเจี๋ยสามารถพูดจาได้เหมาะสมกับสถานการณ์มาก
- ส่วนนามวลี 讲究分寸 jiǎng jiu fēn cùn หมายถึง ให้ความสำคัญกับการรู้จักกาลเทศะ หรือความพอดี 讲究 ในที่นี้มีความหมายว่า ใส่ใจ, ให้ความสำคัญกับ…, พิถีพิถันในเรื่องใด เช่น
ประโยคตัวอย่าง
成年人说话做事讲究分寸。
Chéng nián rén shuō huà zuò shì jiǎng jiù fēn cùn.
ผู้บรรลุนิติภาวะเวลาพูดจาหรือทำสิ่งใดมักให้ความสำคัญกับการรู้จักกาลเทศะหรือความพอเหมาะพอควร
- อย่างไรก็ตาม สำหรับการออกเสียงของคำว่า 分寸 “พจนานุกรมจีนปัจจุบัน” (现代汉语词典) แนะนำให้ออกเสียง fēn cun (หน้าที่399, ฉบับที่ 5) ส่วนพจนานุกรมไต้หวันให้ออกเสียงว่า fēn cùn ทั้ง 2 อธิบายความหมายและการใช้เหมือนกัน
[1] 分 คือ ชื่อเรียกหน่วยวัดความยาวของจีน ตามมาตรฐานยุคโบราณ 十分为一寸 หมายถึง สิบส่วนเท่ากับหนึ่งนิ้ว
คำจีนใช้สนุก (有趣的词语)
———————– — ——–zǒu guò chǎng
สำนวน————————-走 过 场
แปลทีละคำศัพท์————เดิน ผ่าน เวที
แปลรวมศัพท์—————-เดินผ่านเวที
แปลเอาความ—————-(แค่)ทำพอเป็นพิธี
คำอธิบายเพิ่มเติม : สำนวนนี้มาจากการเล่นงิ้ว ในบางฉากจะมีตัวละครที่ไม่สำคัญ เช่น พลทหารหรือคนรับใช้เดินบนเวทีซึ่งผ่านไปอย่างรวดเร็ว เพื่อให้ผู้ชมเห็นว่าบนเวทียังมีเรื่องราวดำเนินอยู่ ทว่าความจริงคือเพื่อถ่วงเวลา หรือเชื่อมไปยังฉากถัดไป ด้วยเหตุว่าการเดินบนเวทีจากฝั่งหนึ่งไปยังอีกฝั่งหนึ่งไม่ต้องใช้ทักษะมากมาย หรือแสดงความสามารถอย่างจริงจัง จึงนำมาเปรียบเทียบอาการที่ทำหรือพูดอย่างไม่จริงจังว่า เป็นเพียงพิธีการเพื่อแสดงให้คนภายนอกเห็น พอแค่ให้เหตุการณ์ผ่านพ้นไปเท่านั้น บางครั้งสามารถซ้ำคำกริยาได้ เช่น 走走过场 zǒu zǒu guò cháng
ตัวอย่างประโยค
- 训练时只走过场，比赛时必定失败。
Xùn liàn shí zhǐ zǒu guò chǎng, bǐ sài shí bì dìng shī bài.
ตอนฝึกซ้อมเพียงแค่ทำพอเป็นพิธี ตอนแข่งขันต้องแพ้แน่นอน - 今年的消防演习只是走走过场而已。
Jīn nián de xiāo fáng yǎn xí zhǐ shì zǒu zǒu guò chǎng ér yǐ.
การซ้อมหนีไฟปีนี้เพียงแค่ทำพอเป็นพิธีเท่านั้น
- 如果安全检查走过场，危害后果无法估量。
Rú guǒ ān quán jiǎn chá zǒu guò chǎng, wēi hài hòu guǒ wú fǎ gū liàng.
ถ้าการตรวจสอบความปลอดภัยแค่ทำพอเป็นพิธี ผลร้ายในภายหลังไม่อาจจะประเมินได้
———- — ———– ———–sǐ hú tòng
สำนวน—————————-死 胡同
แปลทีละคำศัพท์————–ตาย ซอย
แปลรวมศัพท์———-——-ซอยตาย / ซอยตัน
แปลเอาความ—————–ทางตัน
คำอธิบายเพิ่มเติม : เป็นสำนวนภาษาปาก ใช้เปรียบเทียบอนาคตหรือเส้นทางพัฒนาที่ไม่มีทางออกหรือไปต่อไม่ได้
ตัวอย่างประโยค
- 管理人把企业带进死胡同了。
Guǎn lǐ rén bǎ qǐ yè dài jìn sǐ hú tòng le.
ผู้บริหารนำพากิจการเข้าสู่ทางตันแล้ว - 有些人知道错了还往死胡同里钻。
Yǒu xiē rén zhī dào cuò le hái wǎng sǐ hú tòng lǐ zuān.
มีบางคนรู้ว่าผิดไปแล้วก็ยังคงมุ่งหน้ามุดเข้าไปสู่ทางตัน - 他的研究陷入了鸡生蛋、蛋生鸡的死胡同。
Tā de yán jiū xiàn rù le jī shēng dàn、dàn shēng jī de sǐ hú tòng.
งานวิจัยของเขาตกอยู่ในทางตันทำนองเดียวกับไก่กับไข่อย่างไหนเกิดก่อนกัน
สนทนาพาที (常用口语)
只要…，就是…，…也…
zhǐ yào…，jiù shì…，yě…
ขอเพียง… ต่อให้…ก็… / ขอเพียง… ถึงแม้ต้อง…ก็…
คำอธิบาย
โครงสร้างประโยค ‘只要…，就是…，也…’ ใช้ในกรณีที่ต้องการบอกว่า ขอเพียงบรรลุวัตถุประสงค์อย่างใดอย่างหนึ่ง แม้จะมีเงื่อนไขบางประการ ก็ยินดีปฏิบัติตามเงื่อนไขนั้น เช่น
1. ขอเพียงสอบเข้ามหาวิทยาลัยปักกิ่งได้ ต่อให้ยากแค่ไหน ฉันก็ต้องพยายาม
2. ขอเพียงลูกสอบผ่าน ถึงแม้ต้องจ่ายเงินค่าเรียนพิเศษมากแค่ไหน แม่ก็ยินดี
‘只要…，就是…，也…’ มีความหมายว่า ‘ขอเพียง… ต่อให้…ก็…’ หรือ ‘ขอเพียง…ถึงแม้ต้อง…ก็…’
ตัวอย่างประโยค
- 只要能考上北京大学，就是再难，我也要努力。
Zhǐ yào néng kǎo shàng Běi Jīng dà xué，jiù shì zài nán，wǒ yě yào nǔ lì.
ขอเพียงสอบเข้ามหาวิทยาลัยปักกิ่งได้ ต่อให้ยากแค่ไหน ฉันก็ต้องพยายาม - 只要你考试及格，就是花多少钱补习，妈也愿意。
Zhǐ yào nǐ kǎo jí gé，jiù shì huā duō shǎo qián bǔ xí，mā yě yuàn yì.
ขอเพียงลูกสอบผ่าน ถึงแม้ต้องจ่ายเงินค่าเรียนพิเศษมากแค่ไหน แม่ก็ยินดี - 只要能找到工作，就是十家二十家公司，我也去报名。
Zhǐ yào néng zhǎo dào gōng zuò，jiù shì shí jiā èr shí jiā gōng sī，wǒ yě qù bào míng.
ขอเพียงหางานได้ ต่อให้สิบยี่สิบบริษัท ฉันก็จะไปสมัคร
ตัวอย่างบทสนทนา
(A เป็นนักแสดง กำลังคุยกับ B เรื่องลดน้ำหนัก)
A: 只要能减肥，就是从此不吃晚饭，我也能做到。
Zhǐ yào néng jiǎn féi，jiù shì cóng cǐ bù chī wǎn fàn，wǒ yě néng zuò dào.
ขอเพียงลดน้ำหนักได้ ต่อให้จากนี้ไปไม่กินมื้อเย็น ฉันก็สามารถทำได้
B: 减肥对你来说，有那么重要吗？
Jiǎn féi duì nǐ lái shuō，yǒu nà me zhòng yào ma？
ลดน้ำหนักสำหรับเธอแล้ว สำคัญขนาดนั้นหรือ
A: 是，只要能演女主角，就是再辛苦，我也觉得值！
Shì，zhǐ yào néng yǎn nǚ zhǔ jué，jiù shì zài xīn kǔ，wǒ yě jué de zhí！
ใช่สิ ขอเพียงได้แสดงเป็นนางเอก ถึงแม้ต้องลำบากกว่านี้ ฉันก็รู้สึกว่าคุ้มค่า!
B: 你说的也是。
Nǐ shuō de yě shì.
ที่เธอพูดก็จริง
