ไทยมีอากู๋ จีนมีแม่ตู้

ไทยมีอากู๋ จีนมีแม่ตู้

เรื่องโดย: กงจื่อเสียน

——ในประเทศไทย เว็บไซต์ “กูเกิ้ล” (google) เป็นเสิร์ชเอนจิ้นยอดนิยมที่ผู้คนใช้ค้นหาข้อมูลอย่างหลากหลายและครอบคลุม นอกจากบริการค้นคว้าแล้ว ยังมีบริการอื่นๆ เช่น อีเมล แผนที่ หรือเครื่องมือแปลภาษา ด้วยความคุ้นเคยและบทบาทที่เปรียบเสมือนผู้ช่วยรู้ใจ คนไทยจำนวนไม่น้อยจึงเรียกกูเกิ้ลด้วยชื่อเล่นอย่างเป็นกันเองว่า “อากู๋” ซึ่งแปลว่า “น้าผู้ชาย” ในภาษาจีนแต้จิ๋ว คำเรียกนี้ไม่ได้มาจากแค่การออกเสียงที่คล้ายคลึงกันของคำว่า “กู” กับ “กู๋” เท่านั้น แต่ยังเป็นการเปรียบกูเกิ้ลเป็นดั่งญาติสนิทที่คอยให้คำแนะนำ หรือมอบข้อมูลความรู้ตามที่เราต้องการด้วย

——ขณะเดียวกัน ประเทศจีนก็มีเสิร์ชเอนจิ้นยอดนิยมที่มีลักษณะคล้ายคลึงกับกูเกิ้ล เรียกว่า “ไป่ตู้” (百度 bǎidù หรือ Baidu) ซึ่งมีคุณสมบัติตอบสนองความต้องการหลากหลาย ไม่ต่างจากกูเกิ้ล เป็นที่พึ่งพิงจนชาวจีนนิยมเรียกกันว่า “ตู้เหนียง” (度娘 dù niáng) โดยคำว่า “ตู้” (度 dù) ย่อมาจาก “ไป่ตู้” ส่วนคำว่า “เหนียง” (娘 niáng) มีความหมายสื่อถึง “เพศหญิง” นอกจากนี้ยังเป็นสรรพนามที่ใช้เรียก “แม่” ซึ่งคู่กับ “เตีย” (爹 diē) ซึ่งแปลว่า “พ่อ” คำว่า “เตียเหนียง” (爹娘) ถือเป็นภาษาจีนแบบดั้งเดิม ส่วนในภาษาจีนสมัยใหม่ มักใช้คำว่า “ป้ามา” (爸妈 bà mā พ่อแม่) แทน

——โดยทั่วไป ชาวจีนมักจะใช้วิธีบุคลาธิษฐาน (拟人化) กับชื่อของหน่วยงานใหญ่ของรัฐรวมถึงสื่อออนไลน์ยักษ์ใหญ่ เพื่อแสดงความผูกพันใกล้ชิดระหว่างหน่วยงานเหล่านั้นกับประชาชน ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดเลยคือ “ธนาคารประชาชนจีน” (中国人民银行) ซึ่งเป็นธนาคารกลางของประเทศจีน  โดยเปรียบว่าธนาคารแห่งนี้ทำหน้าที่ดูแลเศรษฐกิจของประเทศดั่งแม่ดูแลลูก ดังนั้นจึงเรียกว่า 央妈 (yāng mā)^[1] แปลว่า “แม่ยาง” เพราะฉะนั้นจึงไม่น่าแปลกใจหากบริษัทขนาดใหญ่อย่างไป่ตู้จะมีชื่อเรียกว่า “ตู้เหนียง” หรือ “แม่ตู้”

——ที่มาของชื่อ “ตู้เหนียง” นั้นมีหลากหลายเรื่องเล่า ทว่าไม่อาจทราบได้ว่าต้นตอที่แท้จริงมาจากที่ใด ตามที่เล่ากันโดยทั่วไป มีจุดเริ่มต้นจาก เว็บบอร์ดไป่ตู้ (百度贴吧 Baidu Tieba) ในช่วงที่สื่อออนไลน์จีนนิยมสร้างบุคลิกภาพหญิง (娘化) ให้แก่บริการออนไลน์ ผู้ใช้งานบางคนก็เริ่มเพิ่มเพศสภาพให้ “ไป่ตู้” เป็นผู้หญิงเพื่อให้ดูน่ารักเป็นมิตรมากขึ้น จึงกลายเป็น “ตู้เหนียง” จนเกิดเป็นความเคยชินบนโลกอินเทอร์เน็ต ซึ่งคำว่า “เหนียง” ในที่นี้อาจมีความหมายที่สื่อถึง “เพศหญิง” มากกว่าที่จะสื่อความหมายว่า “แม่” โดยตรง

——แต่บ้างก็ว่า คำว่า “ตู้เหนียง” อาจมีนัยเชิงล้อเลียนหรือจิกกัดต่อเว็บบอร์ดไป่ตู้ที่มักบล็อกหรือปิดกั้นคำที่เข้าข่ายอ่อนไหว ทำให้เหล่าผู้ใช้งานคิดว่าเว็บบอร์ดนี้เรื่องเยอะ จุกจิกจู้จี้ คล้ายสำนวนจีนว่า 婆婆妈妈 pó pó mā mā ดังนั้นจึงเรียกว่า “ตู้เหนียง” เพื่อสื่อถึงบุคลิกของระบบที่ช่างจับผิดและจู้จี้ราวกับผู้หญิงเจ้าระเบียบ นอกจากนี้ยังว่ากันว่า สมัยก่อนไป่ตู้มีข้อจำกัดทางเทคนิค ทำให้ผลการจัดอันดับการค้นหาไม่ได้แสดงผลแบบเรียลไทม์ แต่จะมีการอัปเดตเพื่อจัดอันดับใหม่เดือนละหนึ่งครั้ง จนผู้ใช้งานต่างแซวกันว่าคล้ายกับการมีรอบเดือนของผู้หญิง จึงยิ่งตอกย้ำความเป็นเพศหญิงของไป่ตู้เข้าไปอีก

——อนึ่ง ยังมีอีกคำอธิบายที่เกี่ยวกับที่มาของคำนี้ คือมีที่มาใกล้เคียงกับคำว่า “อากู๋” ในไทย กล่าวคือในสมัยที่กูเกิ้ลยังสามารถใช้งานได้ในประเทศจีน มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการคือ 谷歌 (Gǔ gē กู่เกอ) คำว่า 歌 (gē) พ้องเสียงกับว่า 哥 (gē) ที่แปลว่าพี่ชาย ชาวจีนจึงมักเรียกว่า谷哥 (พี่กู่) ส่วนไป่ตู้ ซึ่งเป็นเสิร์ชเอนจิ้นอันดับ 1 ในจีน ก็ได้รับการตั้งชื่อเป็น “ตู้เหนียง” เพื่อให้สอดคล้องกับพี่กู่ (กูเกิ้ล) อีกทั้งยังสร้างภาพลักษณ์ที่เหมือนผู้ช่วยสาวใจดีให้แก่ไป่ตู้ด้วย

——แม้จะมีที่มาหลากหลาย หรืออาจเริ่มต้นจากการจิกกัดเสียดสี อย่างไรก็ตาม ไป่ตู้เองก็ยอมรับคำเรียกขานเช่นนี้ด้วย จนถึงขั้นจดเป็นเครื่องหมายการค้าในปี 2021 นอกจากนี้ งานเลี้ยงประจำปีของบริษัท Baidu เองก็มีธรรมเนียมเรียกสาวงามว่า “ตู้เหนียง” รวมถึงมีการสร้างตัวละครหญิงสาวเพื่อเป็นตัวแทนของ Baidu ในงานแสดงต่าง ๆ ด้วยเช่นกัน

[1] คำว่า 央 (yang) มาจาก 中央银行 (Zhōngyāng yínháng) ซึ่งแปลว่า “ธนาคารกลาง”